دستورالعمل روش های پیشگیری از بارداری
سایت مرجع

دستورالعمل روش های پیشگیری از بارداری
در دنیای رو به رشد امروز، حجم اطلاعات و تغییر علم پزشکی آن چنان وسیع است که تقریبا محال است هیچ پزشکی بتواند تمامی مقاله ها و موضوع ها جدید رشته کاری خود را مطالعه کند. نظام های مراقبت بهداشتی در کشورهای دنیا برآن هستند که با کمک و استفاده از آخرین دستاوردهای علمی، مطالب علمی روز را به زبانی ساده و با قابلیت کاربری آسان برای ارائه دهندگان خدمات تبدیل کنند. این امر نیازمند پروتکل ها و دستورالعملهای مشخصی است که باید با مقتضیات زمان و شرایط کشور هماهنگ باشد.

قرص های ترکیبی
قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری
توضیح روش:
یکی از روش های جلوگیری از بارداری، مصرف قرص های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) است که به دو شکل یک مرحله ای (HD,LD) و سه مرحله ای (تری فازیک) موجود می باشد. مصرف این قرص ها هر روزه بوده و تجویز آن ها توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده انجام می شود.
مکانیسم عمل:
۱- جلوگیری از تخمک گذاری،
۲- تاثیر برمخاط داخلی رحم (اندومتر)،
۳- ایجاد اشکال در ورود اسپرم به داخل رحم به دلیل افزایش ضخامت موکوس سرویکس،
۴- جلوگیری از لقاح از طریق تاثیر برحرکات لوله های رحم.
اثربخشی:
اثربخشی قرص های ترکیبی در صورت مصرف صحیح، ۹۹.۹ درصد است.
مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 برگشت سریع باروری پس از قطع روش،
 منظم شدن، کاهش درد و خونریزی قاعدگی (کاهش سندرم پیش از قاعدگی) و کم خونی به دنبال قاعدگی ها،
 کاهش بروز کیست های تخمدانی،
 کاستن از بروز بیماری های خوش خیم پستان،
 افزایش تراکم استخوان ها،
 کاهش بروز بیماری های التهابی لگن ( (PID،
 کم شدن بروز سرطان های رحم و تخمدان،
 کاهش بروز حاملگی خارج از رحم (EP)،
 جلوگیری از بروز تصلب شرایین (آترواسکلروز)،
 کاهش بروز اندومتریوز،
 بهبود آرتریت روماتویید .
عیب ها:
 نامناسب بودن برای افراد فراموشکار( به دلیل لزوم مصرف هر روزه)،
 نیاز به تهیه بسته (بلیستر) جدید در هردوره قاعدگی،
 پیشگیری نکردن از بیماری های منتقله از راه تماس جنسی (STIs)،
 مناسب نبودن برای مادران شیرده در ۶ ماه اول بعد اززایمان.

عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها:
عارضه های شایع معمولا ًدر ماه های اول مصرف بروز نموده و در عرض ۳-۲ ماه کاهش یافته و یا از بین می رود. این عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها به شرح زیر است:
۱. افزایش وزن: دلایل افزایش وزن، تجمع مایعات در بدن به دلیل اثر پروژسترون، افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش مصرف مواد غذایی است. افزایش وزن با ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل بهبود می یابد.
۲. لکه بینی وخونریزی بین قاعدگی ها: معمولا در مدت ۳-۲ ماه اول مصرف مشاهده شده ومی تواند ناشی از فراموشی قرص نیز باشد. برای چگونگی برخورد به تذکرهای حین مصرف مراجعه شود.
۳. حساسیت پستان ها: با رعایت توصیه های بهداشتی رفع می گردد. اگر مشکل ادامه یابد، فرد به ماما ودرصورت نیاز به متخصص زنان ارجاع خواهد شد.
۴. سردردهای خفیف: غالبا با مسکن های معمولی برطرف می شود. سردردهای شدید و یا سردردهایی که با فشارخون بالا، علائم عصبی یکطرفه و یا اختلالات بینایی همراه باشد، از علائم هشدار بوده و ارجاع فوری به متخصص مربوطه وتغییر روش را ایجاب می کند.
۵. تهوع: خوردن قرص درصورت تهوع شدید و غیر قابل تحمل ادامه نخواهد یافت. خوردن قرص در هنگام خواب و یا همراه با غذا، راهی موثر برای کاهش شدت تهوع های خفیف و قابل تحمل خواهد بود. درمان موقت تهوع برای ۳-۲ماه اول با داروهای ضد تهوع (مثل ویتامین B۶ شبی یک قرص) نیز امکان پذیر است.

عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا به ندرت مشاهده شود. این عارضه ها عبارت هستند از:
۱. تغییر خلق و خوی(افسردگی)،
۲. لکه های رنگی در پوست صورت (کلوآسما)،
۳. شک به بروز سرطان پستان،
۴. بروز سرطان دهانه رحم (سرویکس)،
۵. بروز تومورهای خوش خیم و بدخیم کبدی (آدنوم و کارسینوم کبد)،
۶. لخته شدن خون در ورید ها (ترومبوز وریدی)، بویژه در افراد سیگاری و مبتلا به اختلالات انعقادی خون،
۷. سکته های قلبی(بویژه در سیگاری ها)،
۸. سکته مغزی (بویژه در افراد سیگاری و فشارخون بالا)،
۹. فشار خون بالا،
۱۰. احتمال بروزخونریزی های نامنظم رحمی،
۱۱. آمنوره.
اگر هر کدام از موارد یاد شده مشاهده شود، ارجاع فرد به متخصص مربوطه ضرورت دارد.

موارد منع مصرف مطلق:
 شک یا اطمینان به وجود حاملگی،
 شک به وجود سرطان پستان، ابتلا و یا سابقه آن،
 بدخیمی های وابسته به استروژن،
 کارسینوم اندومتر یا هر بدخیمی مشکوک یا شناخته شده وابسته به استروژن،
 خونریزی های رحمی بدون علت مشخص،
 مصرف سیگار در افراد ۳۵ ساله وبالاتر،
 بیماری فعال یا مزمن کبدی،
 اختلال کار واضح کبدی و یا هپاتیت ویرال،
 یرقان انسدادی در حاملگی یا سابقه یرقان هم زمان با مصرف قرص،
 آدنوم یا کارسینوم کبد،
 سیروز کبدی خفیف (جبران شده)،
 تومورهای خوش خیم وبدخیم کبد،
 شیستوزومیازیس با فیبروز شدید کبدی،
 ابتلا فعلی یا سابقه ترومبوفلبیت وریدهای عمقی، اختلالات ترومبوآمبولیک و یا شرایط مستعد کننده این بیماری ها،
 بیماری های دریچه ای قلب با عوارضی مثل افزایش فشارریوی، خطر فیبریلاسیون دهلیزی، سابقه اندوکاردیت تحت حادباکتریال و یا مصرف داروهای ضدانعقادی،
 بیماری عروق کرونر قلب،
 بیماری سیانوتیک قلبی،
 سکته مغزی،
 بیماری عروق مغزی یا عروق کرونر، سابقه این بیماری ها یاشرایط مستعد کننده آن ها،
 دیابت با بیماری های عروقی،
 فشارخون بالا (۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه و بالاتر)،
 سردرد راجعه شامل میگرن با علائم عصبی موضعی،
 مادران شیردهی که از زایمان آن ها کمتر از شش ماه می گذرد،
 آنژین قلبی ناپایدار Unstable Angina))،
 دیس لیپید می (بخصوص هیپرلیپید می پروتیینی نوعII )
 شرایط نیازمند به بی حرکتی کامل (باید مصرف قرص از ۲۸ روز قبل از عمل جراحی تا پایان دوره بی حرکتی پس از عمل، قطع شود- دادن هشدار قبل و بعد از عمل جراحی بزرگ ضرورت دارد).
 سابقه هر بیماری مرتبط بامصرفOCP مثل: کره، فشارخون بالا، پانکراتیت حاد، پمفیگویید حاملگی، سندرم استیون- جانسون، TTP,HUS.

موارد منع مصرف نسبی:
 فشارخون بین ۱۰۰/۱۶۰ تا ۹۰/۱۴۰ میلیمتر جیوه،
 سابقه فشارخون بالا (بیش از ۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه) واندازه نگرفتن آن درحال حاضر،
 نئو پلازی داخل اپیتلیومی تا شدید سرویکس،
 واریس بدون سابقه ترومبو فلبیت،
 بیماری فعال کیسه صفرا،
 خانم های سیگاری بالای ۳۵ سال با مصرف کمتر از ۱۵ نخ سیگار یا کمتر از ۳۵ سال با مصرف بیش از ۱۵ نخ سیگار در روز،
 میگرن بدون علائم عصبی،
 انواع خاصی از دیابت (دیابتی های مبتلابه هیپرتانسیون، نفروپاتی یارتینوپاتی)،
 افسردگی خیلی شدید،
 مصرف دارو برای اپی لپسی (بجز والپروییک اسید)،
 مصرف ریفامپین یا گریزوفولوین،
 بیماری سلول داسی شکل،
 مشکلات گوارشی که جذب قرص را مختل کند.

زمان شروع استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری ترکیبی:
وضعیت متقاضی از نظر زمان شروع:
۱. مصرف این قرص ها باید در پنج روز اول قاعدگی (روز اول تا روز پنجم) آغاز گردد. برای اطمینان بیشتر بهتر است که مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود. قرص در ساعت خاصی از شبانه روز تا پایان بسته ۲۱ عددی خورده می شود. مصرف بسته بعدی پس از یک فاصله هفت روزه آغاز خواهد شد.
۲. مصرف این قرص ها پس از زایمان و در دوران شیردهی به دلیل تاثیر آن ها برروی شیرمادر(کم کردن مقدار و ترشح شدن آن در شیر) توصیه نمی شود.(مصرف آن در مادران شیرده تا ۶ ماه پس از زایمان، منع مطلق دارد.)
۳. اگر مادر پس از زایمان به فرزند خود شیر ندهد، می تواند مصرف این قرص ها را سه هفته پس از زایمان آغاز نماید.
۴. مصرف این قرص ها را می توان در پنج روز اول بلافاصله بعد از سقط آغاز نمود.
۵. اگر فرد خواهان قطع کاربرد روش پیشگیری از بارداری فعلی خود (لاینسترونول، آی یو دی، نورپلانت و یا DMPA) و استفاده از قرص های ترکیبی بوده و قطع روش های فوق دریکی از ۵ روز اول قاعدگی اتفاق بیافتد، می تواند مصرف این قرص ها را بلافاصله شروع کند. درغیر اینصورت، آغاز استفاده از قرص های ترکیبی تا قاعدگی بعدی به تاخیرافتاده و تا آن زمان استفاده از کاندوم توصیه می شود. همچنین کاربران لاینسترنول به شرط آمنوره و استفاده مرتب از لاینسترنول، بلافاصله پس از قطع لاینسترنول و کاربران DMPA که دچار آمنوره هستند، اگر DMPA را در فاصله زمانی ۱۴+ ۹۰ روز قبل تزریق کرده باشند، می توانند استفاده از قرص های ترکیبی را آغاز نمایند. درغیر این صورت آغاز استفاده ازقرص به بررسی حاملگی و رد احتمال آن منوط می شود.

تغییر روش از قرص های ترکیبی به روش های دیگر:
 کاربران قرص های ترکیبی، در صورت تمایل به قطع مصرف آن و استفاده از روش های دیگر پیشگیری از بارداری، می توانند روش مورد نظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه شروع نمایند.

آزمایش و معاینه های لازم
جلسه اول :
۱. بررسی وضعیت سلامتی،
۲. اندازه گیری فشارخون،
۳. معاینه پستان و لگن،
۴. آزمایش پاپ اسمیر( ۶-۴ هفته پس از زایمان ومطابق دستورالعمل کشوری)،
۵. بررسی مشکلات انعقادی وچربی های خون (درصورت سابقه ترومبوز و یا بیماری های قلبی در بستگان درجه یک زیر ۵۰ سال).

توجه۱: معاینه تیرویید برای تجویز قرص های پیشگیری از بارداری لازم نیست.
توجه۲: انجام آزمایش ها در ویزیت اول اجباری نیست.

مراجعه های پی گیری:
اولین بررسی پس از ۳ ماه وسپس هر۶ ماه یکبار تا دوسال، و از آن پس در صورت نبودن هرگونه مشکل هرساله و به شرح زیر انجام می شود:
۱. فشارخون،
۲. وزن،
۳. پیگیری بروز علائم هشدار و عارضه ها ودرصورت لزوم بررسی آن ها،
۴. بررسی دقیق تر خانم های با بیماری مزمنی که اثر OCP روی آن بیماری ها مشخص نیست(منظور بیماری هایی است که درموارد منع مصرف قرص اشاره ای به آن نشده است مانند گواتر).
اگر هر کدام از مشکلات یاد شده وجود داشته باشد، ارجاع به متخصص مربوطه انجام می شود.

بررسی قند، چربی و لیپو پروتئین برای خانم های زیر در مراجعه های پیگیری بطور روتین انجام می شود:
 خانم های ۳۵ ساله و بالاتر.
 خانم های باسابقه بیماری قلبی، یا فشار خون بالا.
 دیابتی ها (هرساله).
 خانم های باسابقه دیابت حاملگی (هرساله).
 خانم های چاق.

تذکرهای حین مصرف:
الف- فراموشی مصرف قرص LD و HD:
۱. درصورت فراموشی خوردن یک قرص و بخاطر آوردن آن تا زمان مصرف قرص بعدی، به محض به یاد آوردن قرص فراموش شده، آن قرص خورده شده و خوردن بقیه قرص ها طبق معمول ادامه می یابد.
۲. چنانچه دو قرص فراموش شود، به محض به خاطر آوردن در دو شب بعد، هرشب دو قرص خورده شده و بقیه قرص ها طبق معمول ادامه یافته و تا یک هفته نیز از یک روش کمکی پیشگیری از بارداری استفاده می شود.
۳. در صورت فراموشی بیش از دو قرص درهر زمان از سیکل، خوردن بقیه قرص ها (روزی یک عدد) ادامه یافته و به مدت یک هفته از روش کمکی دیگر نیز استفاده شده و بلافاصله پس از اتمام این بسته، مصرف بسته بعدی (بدون فاصله هفت روزه) آغاز می گردد.

ب- فراموشی مصرف قرص تری فازیک:
۱. درصورت فراموشی مصرف یکی از قرص ها در زمان مقرر و بخاطر آوردن آن در کمتراز ۱۲ساعت پس از زمان همیشگی، بلافاصله آن قرص مصرف و بقیه قرص ها در موعد مقرر خورده خواهد شد. شایان ذکر است که گذشت زمان کمتراز ۱۲ ساعت از زمان معمول خوردن قرص، تاثیر پیشگیری از بارداری آن را کاهش نمی دهد.
۲. درصورت فراموشی مصرف یکی از قرص ها در نوبت مقرر و بخاطر آوردن آن پس از ۱۲ ساعت از زمان همیشگی، قرص فراموش شده خورده نشده، ولی مصرف بقیه قرص ها طبق برنامه ادامه می یابد. در این موارد حتما باید از یک روش کمکی دیگر(مثل کاندوم) نیز به منظور جلوگیری ازبارداری تا پایان بسته استفاده شود.

نکته۱: بجز موارد فوق سایر نکته ها مشابه قرص های LD وHD است.
نکته۲: ضمن ارائه خدمت قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری حداکثر چهار عدد کاندوم در اختیار متقاضی قرار می گیرد تا در موارد فراموشی مصرف قرص از آن استفاده کند.
پ- اگر شک به حاملگی با مصرف هم زمان این قرص ها وجود داشته باشد، باید بلافاصله مصرف آن قطع و تا اطمینان یافتن از وضعیت حاملگی، از یک روش پیشگیری از بارداری مناسب دیگر (مانند کاندوم) استفاده شود.
ت- لکه بینی بین قاعدگی ها در عرض ۳-۲ ماه برطرف می گردد. درصورت برطرف نشدن لکه بینی بعد از ۳-۲ ماه، فقط در یک دوره و در روزهایی که لکه بینی وجود دارد، هرشب دوعدد قرص ال-دی خورده شده که دو روز پس از پایان لکه بینی مجددا به روزی یک عدد تبدیل خواهد شد . اگر مشکل علیرغم این درمان ادامه یابد، ارجاع به متخصص زنان انجام خواهد شد.

ث- آمنوره ناشی از مصرف قرص: درصورت سابقه یک دوره آمنوره با مصرف صحیح قرص، و قاعده نشدن در فاصله هفت روزه بین مصرف دو بسته، می توان بسته بعدی را پس از پایان فاصله هفت روزه آغاز نمود. ولی شروع بسته سوم مشروط به قاعده شدن پس از پایان بسته دوم است. درغیر این صورت( دو دوره آمنوره متوالی)، باید وجود حاملگی بررسی شود.
اگر آمنوره با مصرف نادرست قرص هم زمان گردد، آزمایش بارداری(β-HCG) انجام می شود که درصورت منفی بودن مصرف بسته بعدی شروع شده و اگر آمنوره ادامه یابد، فرد به مراکز تخصصی ارجاع خواهد شد.
ج- استفراغ به فاصله ۲-۱ ساعت بعد از خوردن قرص: یک قرص(از یک بسته دیگر) خورده شده و مصرف مرتب بقیه قرص های بسته اصلی در زمان مقرر ادامه می یابد. درصورت تداوم استفراغ و یا اسهال شدید، ضمن مصرف قرص درزمان مقرر، روش کمکی آغاز شده و استفاده از آن تا یک هفته پس از اتمام بیماری ادامه خواهد یافت.

هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
عوارض جدی به دنبال مصرف قرص نادر است، ولی اگر هرکدام از علامت های زیر (که نشان دهنده یک مشکل جدی است) بروز کند، مصرف کننده فورا به بیمارستان ارجاع می شود:
۱. درد شدید در قسمت بالای شکم،
۲. درد قفسه سینه و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی،
۳. تورم یا درد شدید در یک پا،
۴. مشکلات چشمی (تاری دید، دوبینی و کوری)،
۵. سردرد غیر معمول (سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد در یک طرف سر).

موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:
پیگیری مصرف کنندگان قرص های پیشگیری از بارداری دارای اهمیتی ویژه است. به منظور پیگیری موارد ذیل باید به مصرف کنندگان تاکید شود:
 طی یک هفته قبل از پایان بسته، برای دریافت بسته بعدی مراجعه نمایند.
 در هر مراجعه برای دریافت بسته جدید باید در خصوص چگونگی مصرف، رضایت از روش، شکایت ها، هشدارها و یا عوارض مصرف با دقت پرسش شود.

محدوده سنی استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری: مصرف این نوع قرص ها (با رعایت موارد مندرج در موارد منع مصرف قرص های ترکیبی) می تواند تا۵۰ سالگی ادامه یابد.

قرص پروژسترونی دوران شیردهی
قرص های پروژسترونی پیشگیری از بارداری (لاینسترنول)
توضیح روش:
لاینسترنول، قرص خوراکی پیشگیری از بارداری بوده که مادران شیرده تا ۶ ماه پس از زایمان می توانند از آن به منظور فوق استفاده نمایند. این قرص باید هر روز راس ساعت معینی خورده شده و تجویز آن توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده انجام می شود.
مکانیسم عمل:
۱. دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم به دلیل افزایش غلظت ترشحات دهانه رحم،
۲. جلوگیری از تخمک گذاری ماهانه (در نیمی از موارد)،
۳. تاثیر بر مخاط داخلی رحم (اندومتر).
اثربخشی:
 اثربخشی این قرص هم زمان با شیردهی ۹۹% است.
مزیت ها:
 نداشتن اثر منفی بر کمیت و کیفیت شیرمادر،
 افزایش مدت زمان شیردهی،
 قابل استفاده در مادران شیرده با موارد منع مصرف استروژن(فشارخون، لوپوس، میگرن، افراد سیگاری بالای ۳۵ سال، افراد مبتلا به اختلال تحمل گلوکز)،
 عدم نیاز به قطع روش قبل از عمل جراحی.
عیب ها:
 قرص ها باید همه روزه، راس ساعتی معین خورده شوند. درغیراینصورت (بویژه در مادران شیردهی که قاعدگی آن ها بازگشته است)، احتمال شکست روش افزایش می یابد.

عارضه شایع و چگونگی برخورد با آن:
خونریزی نامرتب رحمی: این عارضه معمولا” در ماه های اول مصرف دیده شده و ۲ تا ۳ ماه پس از آغاز مصرف از بین رفته و یا کاهش می یابد. درصورت تداوم خونریزی نامرتب و یا نارضایتی فرد، برای قطع خونریزی تا پنج روز، کپسول مفنامیک اسید(۲۵۰میلی گرمی)، روزی سه بار ودرهر بار دو کپسول و روزی یک قرص آهن تجویز می گردد. در صورت تداوم خونریزی علیرغم درمان، فرد به متخصص زنان ارجاع خواهد شد.

عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا به ندرت مشاهده شود. اگر هرکدام از این عارضه ها بروز نماید، ارجاع به سطح بالاتر (مطابق شرح زیر) ضرورت خواهد یافت. این عارضه ها عبارت هستند از:
۱. کیست های تخمدانی: ارجاع به متخصص زنان.
۲. حاملگی خارج از رحم (EP): ارجاع به متخصص زنان.
۳. خونریزی شدید: تا پنج روز، روزی سه نوبت و در هر نوبت دو عدد کپسول مفنامیک اسید(۲۵۰میلی گرمی) ونیز یک قرص آهن تجویز میگردد. اگر خونریزی علیرغم درمان یادشده ادامه یابد، ارجاع فرد به متخصص زنان ضروری است.
۴. سردرد: درصورت بروز سردردهای شدید(میگرن، سردردهای همراه با تاری دید) ویاسردردهای طولانی مدت ومزاحم، باید فردرا به متخصص داخلی یا اعصاب ارجاع داد.
۵. حساس شدن پستان ها: حساس شدن پستان ها با رعایت توصیه های بهداشتی رفع می گردد. درغیراین صورت باید فرد را به ماما ودرصورت نیاز به متخصص زنان ارجاع نمود.

موارد منع مصرف مطلق:
 خونریزی غیر طبیعی رحمی،
 اختلالات مزمن یا حاد کبدی ( تومور، هپاتیت و …)،
 ابتلا به سرطان پستان.

موارد منع مصرف نسبی:
 سابقه سرطان پستان،
 چاقی شدید،
 سابقه کلستاز بارداری،
 فشارخون بالا (۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه و بالاتر)،
 مصرف هم زمان داروهای ضد تشنج و ریفامپین،
 سابقه حاملگی خارج رحمی ( EP).

زمان شروع و استفاده از لاینسترنول:
۱. در صورت قاعده نشدن مادر شیرده و تغذیه انحصاری شیرخوار با شیرمادر، مصرف قرص ۶ هفته پس از زایمان آغاز خواهد شد.
۲. در صورت بازگشت قاعدگی و یا تغذیه انحصاری با شیرمادر، مصرف قرص باید در ۵ روز اول قاعدگی و ترجیحا” روز اول شروع شود.
۳. اگر مادر شیردهی از سایر روش های پیشگیری از بارداری استفاده نموده و خواهان تغییر آن و استفاده از لاینسترنول باشد، اگر کمتر از ۶ ماه از زمان زایمان وی گذشته باشد، باید بلافاصله پس از قطع روش قبلی، مصرف لاینسترنول را آغاز کند.

چگونگی استفاده از لاینسترنول:
 هر بلیستر لاینسترنول، دارای ۲۸ قرص بوده که باید هر شب یک عدد از آن راس ساعت معینی خورده شود.
 شروع مصرف بسته بعدی قرص، بلافاصله پس از پایان بسته قبلی است.
دقت شود که: بین دوبسته قرص نباید هیچ فاصله زمانی وجود داشته باشد.

فراموشی مصرف لاینسترنول:
۱. فراموشی مصرف یک قرص تا ۳ ساعت مسئله ای نبوده و ضمن خوردن قرص فراموش شده (تا ۳ ساعت) ، آموزش و تاکید برای خوردن قرص بعدی در ساعت مقرر لازم است.
۲. در صورتی که مصرف یک قرص بیش از ۳ ساعت به تاخیر افتد و یا خوردن یک قرص تا نوبت بعدی فراموش شود، هر زمان که به یاد آید، قرص فراموش شده خورده شده و قرص نوبت بعدی نیز در زمان تعیین شده خورده خواهد شد. ضمنا” تا ۲ روز هم از یک روش دیگر مانند کاندوم استفاده شود.
۳. در صورتی که مصرف ۲ قرص (۲ روز) فراموش شود باید به محض به یاد آوردن، قرص های فراموش شده یکجا خورده شده و بقیه قرص ها ادامه یافته و تا ۷ روز از روش مضاعف مثل کاندوم استفاده شود. در صورت داشتن نزدیکی محافظت نشده در این دو روز از EC استفاده شود. درصورت قاعده نشدن در مدت ۶-۴ هفته پس از فراموشی، بررسی بارداری لازم است.
۴. درصورت فراموشی بیش از دو قرص و داشتن نزدیکی محافظت نشده درعرض ۷۲ ساعت اخیر، تجویز EC ومشاوره برای انتخاب روش مناسب دیگر صورت گیرد. درصورتی که از نزدیکی محافظت نشده وی در زمان عدم مصرف قرص، بیش از ۷۲ ساعت می گذرد، بررسی بارداری ضروری است.

آزمایش و معاینه های لازم:
۱. اندازه گیری و ثبت فشار خون.
۲. پاپ اسمیر(با توجه به دستورالعمل کشوری).
۳. چنانچه نکته خاصی در شرح حال موجود باشد، معاینه لازم حسب مورد صورت خواهد گرفت.

هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
اگر هرکدام از علائم:
 سردرد شدید (میگرن، سردردهای همراه با تاری دید)،
 درد شدید قفسه سینه پس از شروع مصرف لاینسترنول،
 خونریزی نامرتب رحمی و یا هر خونریزی بدون دلیلی که احتمال بیماری زمینه ای و یا حاملگی را مطرح نماید،
 زردی پوست و چشم،
 درد شدید شکمی بخصوص در قسمت پایین شکم و لگن (احتمال EP و پارگی کیست تخمدان)،
بروز نماید، مراجعه به متخصص مربوطه یا بیمارستان ضروری است.

موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:
 در صورت نبودن عارضه برای مصرف کننده و داشتن موجودی کافی در محل ارائه خدمت، می توان چند بسته قرص در اختیار متقاضی قرار داد.
 گیرنده خدمت باید اطمینان داشته باشد که می تواند در هر زمانی که مایل باشد برای دریافت کمک، راهنمایی و یا تغییر روش مراجعه کند.
 آگاهی و توانایی مصرف کننده در شناختن علائم هشدار تا اینکه در صورت رویارویی با هر یک از آن ها به بیمارستان و یا نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نماید.
 سوال درباره رضایت مصرف کننده از روش، طریقه مصرف و یا مشکلات احتمالی در هر بار مراجعه.
 ارجاع به سطح بالاتر درصورت نیاز.

روش اورژانس پیشگیری از بارداری

توضیح روش:
روش اورژانس پیشگیری از بارداری (Emergency Contraception)، روشی است که پس از تماس جنسی بدون استفاده از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هرموردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، استفاده می شود. این روش توسط کارکنان بهداشتی آموزش دیده تجویز میگردد. از این روش نباید به عنوان یک روش دایمی پیشگیری از بارداری استفاده نمود.

مکانیسم عمل:
۱. تاثیر بر مخاط داخلی رحم (اندومتر)،
۲. جلوگیری از تخمک گذاری،
۳. اختلال درحرکات لوله ها.

اثر بخشی:
اثربخشی این روش ۹۸-۹۷ درصد بوده و با فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل توجهی دارد. هر چقدر فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش کوتاه تر باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.

عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها:
۱. تهوع واستفراغ حین مصرف: بهتر است قبل و ۶-۴ ساعت پس از مصرف هر دوز EC از یک داروی ضد تهوع مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود. قرص دیمن هیدرینات ۵۰-۲۵ میلی گرم ۴-۳ بار در روز یا قرص (شربت) دیفن هیدرامین ۵۰-۲۵ میلی گرم (۴-۲ قاشق غذاخوری کوچک) که مصرف دوز اول آن نیم ساعت قبل از خوردن قرص EC و دوزهای بعدی (درصورت نیاز) با فاصله های ۶ ساعته پس از آن است، در کاهش شدت تهوع و استفراغ موثر است.
۲. اختلال قاعدگی: ممکن است که قاعدگی بعدی چند روز زودتر یا دیرتر آغاز شود. فرد باید در مورد بی خطر بودن این مسئله آگاهی داشته باشد.
۳. سردرد و سرگیجه.

موارد منع مصرف :
 حاملگی،
 موارد منع مصرف استروژن، میگرن کلاسیک، ترومبوز وریدهای عمقی(DVT)،
 Multiple Exposure(تماس های جنسی متعدد بدون محافظت) یعنی افزایش تعداد تماس های جنسی بدون محافظت، اثربخشی روش را کاهش و احتمال حاملگی را افزایش می دهد.

نکته مهم:
این روش نباید مورد استفاده دائم قرار گیرد و لازم است که کاربرد آن به موارد خاص مانند موارد زیر محدود گردد:
 پارگی کاندوم.
 خروج آی یودی در زمانی غیر از خونریزی قاعدگی.
 تماس جنسی بدون استفاده از روش مطمئن پیشگیری از بارداری.
 استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شک به تماس جنسی که می تواند منجر به بارداری گردد.

زمان شروع و چگونگی استفاده از EC:
اگر بیش از ۷۲ ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد (مصرف اولین دوز این روش ...

---